Αγνωστικισμός: το μίνι-μανιφέστο ενός blogger...

Συνήθως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν τι ακριβώς είναι ο αγνωστικισμός. Θα πρέπει λοιπόν, αν θέλουμε να δούμε τι ακριβώς είναι αυτό το πράγμα, να αρχίσουμε από την αρχή: Ο όρος «Αγνωστικισμός» προβάλλεται για πρώτη φορά τον δέκατο ένατο αιώνα από τον φιλόσοφο T. H. Huxley (1825-1895). Ο όρος είναι σύνθετος, και παράγεται από την αρχαία ελληνική λέξη «γνώσις» που ως γνωστόν σημαίνει γνώση, ή να γνωρίζω, μαζί με το στερητικό -α. Έτσι, τυπικά, αγνωστικισμός σημαίνει το να μην ξέρω ή το να μην γνωρίζω. Φυσικά, ο όρος αυτός αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στην θρησκεία και στην θεολογία, οπότε ουσιαστικά σημαίνει «να μην γνωρίζω Θεό». Ο αγνωστικισμός είναι πολύ απλά ένας ισχυρισμός σύμφωνα με τον οποίο, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν ο Θεός υπάρχει ή όχι, και αν υπάρχει, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε το οτιδήποτε γι΄ αυτόν. Αυτό είναι σε γενικές γραμμές το νόημα του Αγνωστικισμού. Παρ΄ όλα αυτά, αν και είναι αρκετά σαφές το τι πρεσβεύει, ο Αγνωστικισμός καταλήγει να σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Πολλοί διαπράττουν το λογικό σφάλμα να θεωρούν πως ο Αγνωστικισμός αρνείται κάθε είδους γνώση. Ο Αγνωστικισμός όμως, στην ορθόδοξη μορφή του, όπως τον έθεσε τουλάχιστον αυτός που εφεύρε τον ίδιο τον όρο, αναφέρεται (όπως είπα και παραπάνω) αποκλειστικά και μόνο στο θρησκευτικό - θεολογικό ζήτημα της ύπαρξης ή όχι του Θεού. Θα πρέπει επίσης να τονιστεί πως ο Αγνωστικισμός δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση θρησκεία, καθώς δεν στηρίζεται επουδενί σε θέσεις πίστης, αλλά αποκλειστικά και μόνο στην επιστήμη. Ο Αγνωστικισμός είναι μια καθαρά κοσμική φιλοσοφία.
Η ιδέα πως ο Θεός είναι άγνωστος, μη κατανοητός, δεν είναι καθόλου παράξενη ή πρωτόγνωρη. Στην πραγματικότητα, αποτελεί στοιχείο αρκετών θρησκειών. Ο Αχούρα Μάζδα για παράδειγμα, ο Θεός του Ζωροαστρισμού, θεωρείται αχανής, απέραντος και ακατάληπτος. Το ίδιο ισχύει και για το Αλλάχ των Μωαμεθανών. Υπάρχουν και άλλες θρησκείες οι οποίες θεωρούν τον Θεό τους ακατάληπτο, ανάμεσα τους και ο Χριστιανισμός. Ο όρος «Αγνωστικισμός» είναι αρκετά ειρωνικός, καθώς βρίσκεται σε αντίθεση με το τον κλασικό Γνωστικισμό, ο οποίος τελικά καταδικάστηκε ως αίρεση από τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Σε κάθε περίπτωση πάντως, αρκετές θρησκείες μπορεί ενδεχομένως και να συμφωνούν με τον Αγνωστικισμό, όσον αφορά το ότι ο Θεός δεν μπορεί να γίνει καταληπτός. Αυτό βέβαια μπορεί να αποτελεί έκπληξη για πολλούς θρησκευόμενους, δεν παύει όμως να είναι αλήθεια.
Ο Αγνωστικισμός λοιπόν, βασίζεται πολύ απλά στην παρατήρηση του κόσμου. Δεν υπάρχει κανένα άμεσο αποδεικτικό στοιχείο για την ύπαρξη του Θεού, τίποτα το οποίο να μπορεί κάποιος να το δείξει και να πει «Ορίστε ο Θεός!» ή «Ορίστε τα αποτυπώματα του Θεού!». Πολλές θρησκείες διαβεβαιώνουν πως υπάρχουν υποδηλούμενα αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη του Θεού: η τάξη του σύμπαντος, το συμπαντικό «σχέδιο», τα ιερά κείμενα, τα θαυματοπειά ή κατακλυσμικά γεγονότα, η προσωπική μυστικιστική εμπειρία κλπ κλπ. Σε τελική ανάλυση όμως, όλα τα παραπάνω δεν είναι τίποτα περισσότερο από ισχυρισμοί, που βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στην υπόθεση πως ο Θεός όντως υπάρχει. Κανένα από αυτά τα «στοιχεία» δεν αποδεικνύει ανεξάρτητα την ύπαρξη του Θεού, άμεσα και απευθείας, χωρίς να καταφεύγει σε κάποιου είδους έμμεση ερμηνεία ή παρερμηνεία. Ο Αγνωστικισμός δεν κάνει σε καμία περίπτωση τέτοιου είδους υποθέσεις, και δεν χρησιμοποιεί την τεχνική της έμμεσης ερμηνείας για να εξηγήσει τα γεγονότα. Αυτό που είναι, είναι. Αυτό που δεν είναι, δεν είναι. Αυτό που είναι γνωστό, είναι γνωστό. Αυτό που δεν είναι γνωστό, δεν είναι γνωστό.
Όπως ακριβώς οι θειστικές θρησκείες και φιλοσοφίες ξεκινούν από την υπόθεση πως υπάρχει Θεός, έτσι ακριβώς και ο Αθεϊσμός ξεκινά απο την υπόθεση πως δεν μπορεί να υπάρχει Θεός. Όπως ακριβώς η ύπαρξη του Θεού δεν μπορεί να αποδειχτεί, έτσι ακριβώς και η μη ύπαρξη του Θεού δεν μπορεί να αποδειχτεί. Το να υποθέσει όμως κανείς πως ο Θεός δεν υπάρχει, δεν απαιτεί το άλμα πίστης που απαιτεί η υπόθεση πως ο Θεός υπάρχει. Και αυτό συμβαίνει επειδή στην επιστήμη, η πεποίθηση πρέπει να θεμελιώνεται πάνω σε θετικά αποδεικτικά στοιχεία που να ενισχύουν κάποιον ισχυρισμό και όχι στην έλλειψη στοιχείων υπέρ ή κατά ενός ισχυρισμού. Το συμπέρασμα λοιπόν στο οποίο καταλήγει ο Αγνωστικιστής είναι ένα απόλυτα εύλογο, λογικό συμπέρασμα, καθαρά ορθολογιστικό, το οποίο δεν κάνει υποθέσεις, και το οποίο δεν χρησιμοποιεί κανενός είδους έμμεσες ερμηνείες ή παρερμηνείες: Το να πει κανείς πως η ύπαρξη του Θεού είναι αβέβαιη, στηρίζεται πάνω στην παρατήρηση ότι δεν υπάρχει τεκμηριωμένη απόδειξη για την ύπαρξη του. Και φυσικά το να ισχυριστεί κανείς πως δεν υπάρχει επίσης και τεκμηριωμένη απόδειξη για την μη-ύπαρξη του, είναι εντελώς άτοπο, ακριβώς επειδή είναι σαν να ζητάμε από κάποιον να μας αποδείξει πως δεν υπάρχουν ιπτάμενοι ρόζ ελέφαντες, την στιγμή που είναι πασιφανές πως, αν όντως υπήρχε κάποιος ο οποίος θα ισχυριζόταν κάτι τέτοιο, αυτός πλέον θα ήταν πρώτιστα υπεύθυνος για την απόδειξη της πεποίθησης του, και όχι οι άλλοι για την κατάριψη της πεποίθησης αυτής.