Τα επτά σημάδια κινδύνου της ψευδοεπιστήμης...

Το παρακάτω κείμενο το μεταφράζω από κείμενο του Robert L. Park, καθηγητή φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Maryland και διευθυντή του γραφείου πληροφόρησης κοινού της Αμερικάνικης Ένωσης Φυσικών (American Physical Society), και συγγραφέα του βιβλίου Voodoo Science: The Road from Foolisness to Fraud (Επιστήμη – Βουντού: Ο δρόμος από την ηλιθιότητα στην απάτη). Η παρακάτω λίστα δημιουργήθηκε από τον Robert L. Park για να βοηθήσει το δικαστικό σώμα των ΗΠΑ στην ανίχνευση των «επιστημονικών» απατών. Στις ΗΠΑ τέτοιες υποθέσεις φτάνουν συχνά στα δικαστήρια...

"Τα επτά σημάδια κινδύνου της ψευδοεπιστήμης"

1. Ο «ερευνητής/ επιστήμονας» δημοσιοποιεί την θεωρία του απευθείας στα ΜΜΕ.

Η ακεραιότητα της επιστήμης βασίζεται στην προθυμοποίηση των επιστημόνων να εκθέσουν τις νέες ιδέες και τα στοιχεία τους στην εξονυχιστική έρευνα των άλλων επιστημόνων. Έτσι οι επιστήμονες περιμένουν πως οι συνάδελφοι τους θα αποκαλύψουν τα νέα τους ευρήματα σε αυτούς αρχικά. Η προσπάθεια της παράκαμψης αυτής της οδού και της απευθείας δημοσιοποίησης στα ΜΜΕ, υποδηλώνει πως η εργασία του επιστήμονα μάλλον δεν θα μπορεί να σταθεί στην προσεκτική εξέταση των άλλων επιστημόνων. Ένα διάσημο παράδειγμα τέτοιας συμπεριφοράς είναι αυτό των B. Stanley Pons και Martin Fleischmann, χημικών του Πανεπιστήμιου της Utah, οι οποίοι δήλωσαν το 1989 στα ΜΜΕ πως ανακάλυψαν την Ψυχρή Σύντηξη. Η επιστημονική κοινότητα έμαθε γι΄ αυτό από τα ΜΜΕ. Όταν βέβαια εξετάστηκε η θεωρία του δυο χημικών, απεδείχθη… πατάτα. Μερικές «επιστημονικές ανακοινώσεις» πάνε ακόμα πιο μακριά: ενσωματώνουν τις «ανακαλύψεις» τους απευθείας σε διαφημίσεις προϊόντων, και μετά αποδεικνύονται επίσης… πατάτες.

2. Ο «ερευνητής/ επιστήμονας» δηλώνει πως ένα πανίσχυρο κατεστημένο προσπαθεί να φιμώσει την εργασία του.

Η ιδέα αυτή βασίζεται στο ότι το «κατεστημένο» δεν θα σταματήσει σε τίποτα, αρκεί να καταστείλει τις ανακαλύψεις που θα άλλαζαν την ισορροπία του πλούτου και της δύναμης της κοινωνίας. Συνήθως ο «ερευνητής/ επιστήμονας» καταγγέλλει το «κατεστημένο» ως τμήμα μια ευρύτερης συνωμοσίας η οποία περιλαμβάνει την βιομηχανία και τις κυβερνήσεις. Π.χ. οι εταιρείες πετρελαίων βάζουν εμπόδια σε αυτοκίνητα που θα κινούνται με νερό. Στην περίπτωση της Ψυχρής Σύντηξης που αναφέραμε παραπάνω, οι δυο χημικοί κατηγόρησαν τους συνάδελφους τους πως ήθελαν απλά να προστατέψουν τις δικές τους έρευνες πάνω στην Θερμή Σύντηξη, και πως ήταν συνωμότες.

3. Το αποτέλεσμα του «επιστημονικού πειράματος» είναι πάντα μόλις στο όριο της ανίχνευσης.

Δηλαδή, δεν υπάρχει ποτέ μια καθαρή φωτογραφία ενός ιπτάμενου δίσκου ή του τέρατος του Λοχ Νες. ¨Όλα τα επιστημονικά πειράματα διαθέτουν κάποια όρια θορύβου ή στατιστικού λάθους, όταν όμως η σχέση σήματος – θορύβου δεν μπορεί να βελτιωθεί, τότε το πιθανότερο είναι πως πρόκειται για ψεύδος ή για λάθος. Υπάρχουν για παράδειγμα χιλιάδες εργασίας για την παραψυχολογία, οι οποίες αναφέρουν πως διαθέτουν πιστοποιημένα πειραματικά στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν την τηλεπάθεια, την ψυχοκίνηση και την πρόγνωση. Όλα όμως αυτά τα «πειραματικά δεδομένα» εμφανίζονται μόνο μέσα από «τραβηγμένες» στατιστικές αναλύσεις. Οι «ερευνητές» δεν μπορούν να βρουν κάποιον τρόπο να «αυξήσουν το σήμα», κάτι που υποδηλώνει πως μαλλον δεν υπάρχει αυθης εξαρχής.

4. Τα στοιχεία μιας ανακάλυψης είναι ανεκδοτικά.

Αν έχει μάθει κάτι η σύγχρονη επιστήμη τον τελευταίο αιώνα, είναι να μην εμπιστεύεται τα ανεκδοτικά στοιχεία. Επειδή τα ανεκδοτικά στοιχεία έχουν συνήθως πολύ ισχυρό συναισθηματικό αντίκτυπο, υπηρετούν κυρίως τον σκοπό να κρατούν ζωντανές τις θρησκευτικές προλήψεις στον αιώνα της επιστήμης. Η πιο σημαντική ανακάλυψη της σύγχρονης επιστήμης δεν είναι η σύγχρονη ιατρική, τα εμβόλια και τα αντιβιοτικά, αλλά τα διπλά τυφλά τεστ (πειραματικές διαδικασίες που εφαρμόζονται συνήθως στην ψυχολογία), με τα οποία γνωρίζουμε τι λειτουργεί τελικά και τι όχι.

5. Ο «ερευνητής/ επιστήμονας» δηλώνει πως μια πεποίθηση είναι σωστή επειδή άντεξε για πολλούς αιώνες.

Υπάρχει ο συνεχής μύθος πως χιλιάδες χρόνια πριν, πολύ προτού ανακαλύψει οποιαδήποτε πως το αίμα κυλάει στις φλέβες και στις αρτηρίες, ή πως τα μικρόβια προκαλούν ασθένειες, οι πρόγονοι μας κατείχαν θαυμαστές γνώσεις που η σύγχρονη επιστήμη δεν κατανοεί. Πολλά από αυτά που σήμερα αυτοαποκαλούνται «εναλλακτική ιατρική» είναι μέρος αυτού του μύθου. Η αρχαία λαϊκή σοφία, αναδιατυπωμένη ή επανασυσκευασμένη, είναι μάλλον απίθανο να μπορεί να συναγωνιστεί τα αποτελέσματα των σύγχρονων επιστημονικών εργαστηρίων.

6. Ο «ερευνητής/ επιστήμονας» εργάστηκε σε πλήρη απομόνωση.

Η εικόνα της μοναχικής διάνοιας που εργάζεται σκληρά σε ένα εργαστήριο στην σοφίτα του σπιτιού του και που στο τέλος κάνει μια επαναστατική ανακάλυψη, είναι εφεύρεση του Hollywood, και των ταινιών επιστημονικής φαντασίας. Οι επαναστατικές ανακαλύψεις αποτελούν ως επί το πλείστον σύνθεση της εργασίας πολλών επιστημόνων.

7. Ο «ερευνητής/ επιστήμονας» πρέπει να προτείνει νέους νόμους της φύσης για να εξηγήσει μια παρατήρηση.

Ένας νέος νόμος της φύσης, για να εξηγήσει ένα αποτέλεσμα, δεν θα πρέπει να έρχεται σε αντίθεση με κάτι που είναι ήδη γνωστό. Αν πρέπει να αλλάξουμε τους υπάρχοντες νόμους με καινούργιους για να εξηγήσουμε μια παρατήρηση, τότε η παρατήρηση είναι σίγουρα λανθασμένη. Αν για να εξηγήσουμε την ανοδική πορεία του αερόστατου πρέπει να καταργήσουμε τον νόμο της βαρύτητας και να προτείνουμε ένα καινούργιο νόμο, τότε κάνουμε σίγουρα λάθος.